Ik beschreef al eerder dat leiders vaak raar doen en raar praten. Alsof ze op hun werk in een rol schieten. Dat ziet er wellicht raar uit, maar is vrij menselijk. We leren als volwassene af om vrij, spontaan, egocentrisch, nieuwsgierig, primair te reageren omdat we daar in het leven vaak negatieve reacties op krijgen (van diezelfde volwassenen). En dus passen we ons aan. Om te ‘overleven’ bouwen we maskers op. Dat heet ook wel afweermechanismen of imago’s. Dat is niet perse slecht, maar brengt ons wel verder af van ons pure zelf. Imago’s zijn bijvoorbeeld: relativeren, weglachen, perfectionisme, arrogantie, klein houden, botheid. Al deze imago’s zorgen ervoor dat we niet geraakt worden, dat mensen niet te dichtbij komen. Een van de grote voedingsbodems voor de opbouw van imago’s zijn organisaties. Die leren ons hoe je je moet gedragen om te ‘overleven’. En dat geldt vooral voor leiders.
Organisaties hebben leiders vaak geleerd om afstandelijk te doen, formeel te praten, ingewikkeld te praten, vader te spelen, toezicht te houden. Bij de ontwikkeling van zelfbewuste organisaties en hun mensen, gaat het voor een belangrijk deel om ervoor te zorgen dat mensen weer wat meer henzelf kunnen en mogen zijn. Persoonlijk leiderschap wordt het vaak genoemd. En dan mogen de maskers af. Ik vind dit zelf vaak erg ambitieus. Jarenlange zorgvuldig opgebouwde maskers zet je niet zomaar af. En voor een deel hebben ze je ook erg geholpen. We willen ook niet terug naar bloot rondrennen op kantoor en de hele dag hard gillen (dat is namelijk wat kinderen van zo’n 3 jaar graag doen en die zijn nog redelijk puur…). Of zoals de briljante professor Paul Frissen laatst zei: ‘ik heb moeite met dat iedereen authentiek moet zijn. Ik mag hopen dat er bij iedereen nog een stukje sociaal wenselijk laagje overheen zit. Ik moet er niet aan denken dat iedereen de hele dag maar authentiek op me gaat reageren…’.
Wat veel mooier zou zijn is als we ons bewust worden van die imago’s en dat we die dan ook bewuster inzetten of ondertitelen. Ikzelf weet dat ik een stoer imago heb. Dat heeft me veel opgeleverd en ik heb er ook wel last van. Als ik erg geraakt word, dan zet ik hem als vanzelf op. En dus denken de meeste mensen die me niet goed kennen dat ik niemand nodig heb en dat ik ongevoelig ben. Niets is minder waar; een van de signalen van je imago is dat iemand iets van je vindt, terwijl jij juist het tegenovergestelde voelt en dan vaak denkt ‘je zou eens moeten weten!’.
Tegenwoordig ken ik mezelf redelijk. En dus geef ik aan dat ik in mijn stoerheid schiet, op het moment dat ik juist geraakt ben en laat ik steeds meer die geraaktheid ook zien. Moeilijk, maar nodig om dichterbij mezelf te blijven en daarmee dichterbij de ander. En dat lucht weer op en maakt een echt contact mogelijk. Die weg geldt ook voor leiders in organisaties. Geen moeilijke taal, geen rol. De wijsheid van deze tijd ligt juist in simpelheid, is mijn overtuiging. Wees jezelf, dat is alles wat je kunt zijn!
